Πένθος+ memorial

Do not stand at my grave and weep .I am not there. I do not sleep. I am a thousand winds that blow. I am the diamond glints on snow. I am the sunlight on ripened grain. I am the gentle autumn rain. When you awaken in the morning's hush. I am the swift uplifting rush of quiet birds in circled  flight. I am the soft stars that shine at night. Do not stand at my grave and cry; I am not there. I did not die.

Mary Elizabeth Frye

 

Όπως λέει μια φίλη μου από την California το πένθος έρχεται σε κύματα (it comes in waves). Αυτό νιώθω αυτό τον καιρό. Την μια στιγμή είμαι κάπως καλύτερα ενώ κάποια άλλη στιγμή κάτι μου θυμίζει τον σκύλο μου και τότε με χτυπάει η πραγματικότητα, η συνειδητοποίηση ότι δεν θα τον ξαναδώ. Εκεί είναι που με πιάνει η απόγνωση και προσπαθώ να βρω παρηγοριά σε βίντεο που τράβηξα όλο το διάστημα που ήταν άρρωστος. Κάτι να τον θυμάμαι, ακόμα και αν είναι τόσο επώδυνο. Ποτέ δεν φανταζόμουνα ότι θα πόναγα τόσο πολύ.

Στην Ελλάδα είναι λίγοι εκείνοι που καταλαβαίνουν τι σημαίνει η απώλεια ενός ζώου που το έχεις σαν μέλος της οικογένειας σου, πόσο μάλλον στη δική μου περίπτωση που ο Κούτσι ήταν σαν παιδί μου. Δεν έχω οικογένεια και έτσι ο ρόλος που είχα ανέκαθεν μαζί του ήταν να τον προστατεύω σαν να ήταν παιδί μου. Είχα πάει τις προάλλες σε κάποιο γιατρό και του είπα ότι περνάω μια δύσκολη φάση και ότι είμαι σε πένθος και όταν του είπα ότι πρόκειται για τον σκύλο μου η αντίδραση του ήταν ενός ανθρώπου που δεν καταλαβαίνει. Ευτυχώς που υπάρχουν και τα sites του εξωτερικού στα οποία βρήκα πολλές απαντήσεις και βοήθεια.

Το πένθος για μένα δεν ξεκίνησε όταν πλέον πέθανε ο σκύλος μου αλλά 2 μισή μήνες πριν όταν άρχισα να καταλαβαίνω ότι η κατάσταση είναι δύσκολη και ότι υπάρχει το ενδεχόμενο να οδηγείται στο τέλος. Αυτό, όπως έμαθα αργότερα λέγεται προπαρασκευαστικό πένθος. Δεν ήξερα ότι υπάρχει όπως δεν ήξερα το πόσο συνηθισμένο είναι σε ανθρώπους που φροντίζουν κάποιον ετοιμοθάνατο, είτε άνθρωπο είτε ζώο. Είναι η προσμονή του θανάτου και συμβαίνει όταν κάποιος έρχεται αντιμέτωπος με κάποιον που έχει καταληκτική ασθένεια η οποία δεν έχει θεραπεία. Σε αυτό το πένθος υπάρχει και αρκετός φόβος.

Έχοντας την φροντίδα ενός τόσο άρρωστου ζώου δεν ήξερα τι θα γίνει την επόμενη ημέρα, δεν ήξερα πως θα εξελιχτεί. Το μόνο που ήξερα είναι ότι θα πεθάνει και αυτό με πόναγε πριν ακόμη συμβεί. Κάθε μέρα επί 5 μήνες έκλαιγα και κάθε μέρα είχα αναμνήσεις από τις ημέρες που ήταν καλά και ήταν κοντά μου ζωηρός και χαρούμενος.

Πέρασα και περνάω από όλα τα στάδια του πένθους όπως αναφέρονται σε βιβλία της Kubler Ross.

Πέρασα από την άρνηση, από την διαπραγμάτευση, από την αποδοχή, από τον θυμό, την θλίψη.

Είχα την ανάγκη να προετοιμαστώ για την στιγμή του θανάτου του αφού δεν επέλεξα την ευθανασία επομένως δεν ήξερα πότε θα συμβεί ή πως θα συμβεί. Αυτό ήταν που με φόβιζε περισσότερο. Πέρναγα συνέχεια από ένα στάδιο όπου παρακαλούσα να φύγει και την ίδια στιγμή άλλαζα γνώμη και ζητούσα λίγο περισσότερο χρόνο μαζί του. Δεν ήμουνα έτοιμη, μόνο τον τελευταίο ενάμιση μήνα που πλέον σταμάτησε να στέκεται και έγινε τετραπληγικός άρχισα να μπαίνω στην αποδοχή της νέας κατάστασης. Ήξερα ότι δεν είχα δικαίωμα να ζητάω άλλο χρόνο, όλο αυτό ήταν πάνω από μένα. Δεν γινόταν να έχω τον έλεγχο σε αυτό. Έπρεπε να παραδοθώ στην κατάσταση.

Τότε άρχισα να ψάχνω υλικό για το πώς θα αντιμετωπίσω το επικείμενο θάνατο και αυτό γιατί φοβόμουν ότι θα με διαλύσει.

Τα δύο βασικά πράγματα που με προβλημάτιζαν είναι που θα τον θάψω και ποιόν θα καλέσω εκείνη την ημέρα για να με βοηθήσει.

Αποφάσισα να τον θάψω σε νεκροταφείο ζώων για να μπορώ να πηγαίνω, να ξέρω ότι είναι σε ασφαλές μέρος και ταυτόχρονα να υπάρχει και μια συναισθηματική απόσταση. Επιπλέον με βοηθούσε η σκέψη ενός κανονικού νεκροταφείου με το τελετουργικό που ακολουθείται αφού αποτελεί και ένα βασικό στάδιο του πένθους. Βρήκα το νεκροταφείο, πήρα πληροφορίες για το κόστος και έμαθα ότι χρειαζόμουν για την διαδικασία.

Στη συνέχεια έκανα μια λίστα με τα άτομα στα οποία θα απευθυνόμουν όταν θα συνέβαινε αυτό. Άτομα τα οποία θα καταλάβαιναν, άτομα στα οποία είχα εμπιστοσύνη και ήταν και φιλόζωα. Δεν ήθελα κάποιον που θα με κάνει να νιώσω περίεργα ούτε κάποιον που θα μείωνε την εμπειρία που είχα.

Σκέφτηκα και τα άτομα στα οποία θα απευθυνόμουν για να έρθουν μαζί μου στην ταφή την ημέρα του θανάτου του.

Κάτι άλλο που με βοήθησε αρκετά είναι η σύμβουλος πένθους που απευθύνθηκα περίπου 3 εβδομάδες πρίν πεθάνει. Είχα βρεί ένα άρθρο της στο ίντερνετ για το πένθος που βιώνει κάποιος με τον θάνατο των ζώων και είχα ενθουσιαστεί που υπάρχει κάποιος που ασχολείται με αυτό στην Ελλάδα. (στο τέλος του κειμένου μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο που βρήκα).

Πιστεύω ότι ο σύμβουλος πένθους είναι το πλέον κατάλληλο άτομο που μπορεί να βοηθήσει κάποιον να δουλέψει και άλλες προηγούμενες απώλειες που ενδεχομένως κρύβονται πίσω από το νέο πένθος που έχει προκύψει. Απώλειες που δεν έχουν θεραπευτεί και απλά έχουν θαφτεί στο υποσυνείδητο. Μέσα από τις συνεδρίες κάναμε αναφορά σε προηγούμενους θανάτους τους όποιους δεν είχα πενθήσει πλήρως όπως και σε άλλες απώλειες –δουλειά, σχέσεις κλπ. Διαπίστωσα ότι ο τρόπος που βιώνει και αντιμετωπίζει κάποιος μια απώλεια τον ακολουθεί και στις επόμενες. Αν μπορέσω να αλλάξω αυτό τον τρόπο σε κάτι πιο υγιές και ισορροπημένο τότε το πένθος δεν γίνεται παθολογικό.

Κάτι άλλο που με βοήθησε όλο το διάστημα των 5 μηνών ήταν το να γράφω σε καθημερινή βάση. Έγραφα τις σκέψεις μου, τα συναισθήματα μου, την εμπειρία της ημέρας, πληροφορίες που με ενδιέφεραν. Με το να κρατάω σημειώσεις ήταν σαν να μοιράζομαι με κάποιον αυτό που μου συνέβαινε.

Όπως ανέφερα και πριν, ψάχνοντας στο ίντερνετ βρήκα αρκετό υλικό για το κομμάτι του πένθους. Πληροφορίες για τρόπους αντιμετώπισης, πληροφορίες για το τι συμβαίνει αφού πεθάνει ένα ζώο, πληροφορίες για την ταφή και διάφορα sites που ειδικεύονται στην απώλεια όπως το http://www.petloss.com/ ή το http://www.rainbowbridge.com/(μου το πρότεινε η σύμβουλος μου). Αυτό που συμβαίνει με αυτά τα sites είναι ότι σε καθοδηγούν στα στάδια και διαβάζεις για ιστορίες ανθρώπων που έχουν βιώσει μια αντίστοιχη απώλεια και το πώς συνέχισαν την ζωή τους. Εκεί ταυτίστηκα με αρκετές ιστορίες ανθρώπων που δεν είχαν οικογένεια και ένιωθαν αυτό το τεράστιο κενό της απώλειας. Διάβασα όμως και για ιστορίες ανθρώπων που είχαν μια μεγάλη και γεμάτη οικογένεια από παιδιά ή και εγγόνια όμως βίωναν τον ίδιο πόνο με τον θάνατο ενός ζώου. Όποιος έχει ζήσει τόσο κοντά με κάποιο ζώο, τόσο με γάτα όσο και με σκύλο ξέρει ότι η σχέση αυτή είναι μοναδική. Ο σκύλος σου δίνει τόση απίστευτη ανιδιοτελή αγάπη, είναι τόσο μεγάλο το δέσιμο που για μένα δεν διαφέρει από την απώλεια ενός ανθρώπους. Στο εξωτερικό ο σκύλος είναι κανονικό μέλος της οικογένειας και χαίρομαι πραγματικά που συμβαίνει αυτό, ισχύει και για κάποιους ανθρώπους στην Ελλάδα όμως είμαστε αρκετά πίσω σε αυτό το κομμάτι. Είναι ακόμα ταμπού το να κλαίς ή να στεναχωριέσαι για κάτι τέτοιο.

Κάποια βιβλία που με βοήθησαν αρκετά είναι της Kubler Ross. Τα διάβασα 2 εβδομάδες πριν πεθάνει ο Κούτσι. Ήταν η βασική μου παρηγοριά. Τα βιβλία είναι το Φώς της Ζωής και τα Μαθήματα Ζωής.

Ο Κούτσι πέθανε ξημερώματα Τετάρτης 18 Απριλίου μετά από μια ιδιαίτερα ανησυχητική νύχτα. Είχα ξυπνήσει αρκετά μέσα στη νύχτα και ενώ είχα πεί ότι δεν θα κοιμηθώ γιατί καταλάβαινα ότι το τέλος είναι πολύ κοντά κατά τις 06.00 τα ξημερώματα με πήρε ένας βαθύς ύπνος. Ξύπνησα στις 08.00 απότομα και είδα ότι είχε πεθάνει. Όλο τον καιρό κοιμόταν δίπλα στο κρεβάτι μου σε κρεβατάκι στο πάτωμα. Έχουν περάσει 25 ημέρες και δεν έχω καταφέρει ακόμα να κοιμηθώ σε αυτό το δωμάτιο. Μου είναι ακόμα πολύ δύσκολο.

Όλα έγιναν όπως έπρεπε. Κάλεσα μια φίλη, πήγαμε στο νεκροταφείο και θάψαμε τον Κούτσι. Το επόμενο στάδιο για μένα ήταν να δώσω τα πράγματα του.  Είχα αποφασίσει να κρατήσω κάποια πράγματα για να τον θυμάμαι και στη συνέχεια να δώσω εκείνα που θα ήταν χρήσιμα σε κάποια άλλα ζωάκια που τα έχουν ανάγκη. Έτσι κάλεσα την φάρμα αδέσποτων ζώων Fazoo όπου η υπεύθυνη με πολύ ευγένεια ήρθε και πήρε κρεβατάκια, σαμπουάν, βούρτσα, πιάτα, κουβερτούλες. Ότι μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από κάποιο άλλο ζώο. Αυτό για μένα ήταν μεγάλη ανακούφιση. Δεν μπορούσα να τα βλέπω ειδικά το κρεβάτι που θα το έβλεπα άδειο και δεν ήθελα να τα πετάξω. Άλλωστε στις μέρες μας δεν θα πρέπει τίποτα να πάει χαμένο.

Αυτά είναι συνοπτικά τα πράγματα που έκανα για να βοηθηθώ σε όλο αυτό το στάδιο του πένθους:

-          Ίντερνετ

-          Βιβλία

-          Επικοινωνία με φίλους

-          Σύμβουλος πένθους

-          Τακτοποίηση εκκρεμοτήτων (ταφή-πράγματα)

Από ότι καταλαβαίνω το πένθος δεν τελειώνει, δεν πιστεύω ότι θα ξεχάσω ποτέ αυτό που πέρασα ή τον συγκεκριμένο σκύλο. Απλά θα μάθω να ζώ με αυτό και να προχωράω. Κάτι που μου που έκανε εντύπωση είναι το πώς βιώνει το πένθος η γάτα μου η οποία ήρθε στο σπίτι μου σχεδόν 2 χρόνια πρίν και ενώ είχε ζήλια και ανταγωνισμό με τον Κούτσι δεν περίμενα ότι θα μελαγχολήσει τόσο. Ήδη πριν πεθάνει είχε μειώσει το φαγητό της και ήταν αρκετά ανήσυχη. Τις πρώτες μέρες τον έψαχνε παρόλο που ήταν στο σπίτι όταν πέθανε. Έβλεπα όμως από τις κινήσεις της πχ όταν έτρωγε ότι κοίταζε όπως κοίταζε όταν ήθελε να βεβαιωθεί ότι δεν θα πάει να της φάει το φαγητό. Σιγά σιγά τώρα αρχίζει και επανέρχεται λίγο και παίζει. Τα ζώα είναι πραγματικά απίστευτα πλάσματα και πονάνε και αυτά όταν χάνουν την παρέα τους.

Το πένθος για τα κατοικίδια

(Το άρθρο που βρήκα όταν έψαχνα για βοήθεια)

Πολλές φορές,  είτε ως αποτέλεσμα μίας θανατηφόρας διάγνωσης, είτε γηρατειών και ατυχήματος, ερχόμαστε μπροστά στην αλήθεια που περιμένει ανθρώπους και ζώα. Το θάνατο. Το πένθος για ένα κατοικίδιο σύντροφο δεν διαφέρει στην ουσία του από το πένθος για έναν άνθρωπο. Πολλές φορές έχω βρεθεί μπροστά σε συζητήσεις, όπου με ειρωνικό τρόπο αναφέρεται ότι: «Στις «αναπτυγμένες» χώρες έχουν ακόμα και θεραπευτή όταν πεθάνει ο σκύλος τους, δεν κοιτάμε που πεθαίνουν τόσα παιδιά στο κόσμο…». Η πραγματικότητα όμως είναι ότι ο θάνατος ενός κατοικίδιου είναι επώδυνος και δεν πρέπει να συγκρίνεται με τα «παιδάκια που πεθαίνουν»  ή οτιδήποτε άλλο αφού αυτό είναι ένα διαφορετικό θέμα το οποίο με κανέναν τρόπο δεν πρέπει να αναστέλλει τη διαδικασία του πένθους & να δημιουργεί ενοχές.

Μια πληθώρα συναισθημάτων διαπερνά σε ένταση τους ανθρώπους που πενθούν. Υπάρχουν πέντε στάδια τα οποία είναι κοινά στην οποιαδήποτε απώλεια:

ü  Άρνηση – Όχι δεν μπορεί να συμβαίνει αυτό.

ü  Θυμός- Γιατί σε αυτό – Γιατί τώρα – Δεν είναι δίκαιο.

ü  Διαπραγμάτευση – Αν υπήρχε χρόνος, αν το είχα πάει σε άλλο κτηνίατρο, αν δαπανούσα περισσότερα χρήματα ίσως μπορούσε να γίνει κάτι.

ü  Κατάθλιψη – Όπου σε αυτό το στάδιο η λύπη είναι παρούσα και έντονη.

ü  Αποδοχή – Ίσως ήταν και καλύτερα για αυτό τελικά, θα πόναγε, δεν έβλεπε καλά κτλ.

Τα στάδια αυτά δεν είναι σε κλίμακα (1,2,3,4,5) αλλά κινούνται σαν σπείρα και θα παρατηρήσουμε ότι πολλές φορές θα βρεθούμε έπειτα από μια περίοδο θλίψης να θυμώνουμε πάλι. Αυτό είναι φυσικό και αναμενόμενο.

Ας προσπαθήσουμε όμως να απαντήσουμε σε κάποιες ερωτήσεις που προκύπτουν συχνά όταν πεθάνει ένα κατοικίδιο:

Μήπως δεν είναι φυσιολογικό το ότι πονάω τόσο πολύ;

Ο πόνος είναι κάτι το φυσικό και το φυσιολογικό. Μην αφήνετε κανέναν να υποτιμήσει τον πόνο που αισθάνεστε, επειδή «απλά ήταν ένας σκύλος». Έπειτα από τις τόσες αναμνήσεις που υπάρχουν αλλά και με τη σχέση που  αναπτύχθηκε, είναι απόλυτα φυσιολογικό να πονάτε. Πολλοί ιδιοκτήτες κατοικίδιων έχουν τα ανάλογα συναισθήματα. Αν νοιώθετε ότι δεν μπορείτε να διαχειριστείτε αυτόν τον πόνο, ζητήστε βοήθεια.

Τι να πω στο παιδί μου;

Αν και εσείς είστε ο καλύτερος κριτής, αυτό που προτείνεται ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, είναι να του πείτε την αλήθεια. Μπορεί να σας είναι δύσκολο και οδυνηρό να βλέπετε το παιδί σας να πονάει και να κλαίει. Δουλειά σας ως ενήλικος όμως είναι,  να είστε εκεί,  να το στηρίξετε. Αν πείτε ψέματα ότι για παράδειγμα… «έφυγε» ή «το πήρε κάποιος»  το παιδί θα ανυπομονεί και θα αγχώνεται μήπως γυρίσει ή αν του φέρονται καλά.  Αυτό ο πόνος δεν θα  έχει τέλος. Ο πόνος της αλήθεια όμως, έχει. Εκεί δίπλα του θα είστε, για να το στηρίξετε. Ποτέ μην υπόθετε ότι το παιδί είναι πολύ μικρό για να θρηνήσει. Μην ασκείτε κριτική στα συναισθήματά του, μην το παροτρύνετε να είναι «δυνατό». Αφήστε το παιδί να είναι ο εαυτός του και να εκφράσει τα δικά του μοναδικά συναισθήματα και την αγάπη του για το κατοικίδιο.

  Έχω και άλλα κατοικίδια , πενθούν και αυτά;

Έχει παρατηρηθεί ότι σκυλιά έχουν θρηνήσει για γάτες και γάτες για σκυλιά. Αν τα ζώα είχαν στενή παρέα μεταξύ τους μπορεί να παρατηρήσετε αλλαγές στη διατροφή τους ή να είναι ανήσυχα ή αποσυρμένα. Δώστε πολύ αγάπη στα κατοικίδια που απόμειναν. Αυτή είναι μια θεραπευτική διαδικασία και για τους δυό σας. Προσπαθήστε να μην αλλάξετε την καθημερινή ρουτίνα του ζώου.

Η γιαγιά μου ήταν πολύ συνδεδεμένη με τη γάτα της και το σκύλο της. Τώρα που πέθαναν την βλέπω να «καταπέφτει». Τι συμβαίνει;

Για πολλούς ανθρώπους μεγάλης ηλικίας ένα κατοικίδιο ζώο είναι απλά ένας λόγος να συνεχίσουν να ζουν. Είναι μία παρέα που διακόπτει τη μοναξιά μέσα στην οποία πολλοί ηλικιωμένοι, ζουν. Ο θάνατος ενός κατοικίδιου συντρόφου μπορεί να πυροδοτήσει περασμένες απώλειες  που θα αναβιώσουν ξανά. Πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ότι όταν πέθανε το κατοικίδιο τους αισθάνθηκαν μεγαλύτερη ενοχή από ότι κάποιοι άλλης ηλικίας, αφού συνήθως οι ηλικιωμένοι δεν έχουν μεγάλα εισοδήματα. Πίστευαν ότι «έφταιγαν» εκείνοι, που δεν είχαν χρήματα να δώσουν ώστε να γίνει καλά το κατοικίδιο τους.  Μιλήστε με τους ηλικιωμένους ανθρώπους που πενθούν και δείτε, πως αισθάνονται. Μην τους αφήνετε μόνους.

Να πάρω ένα καινούριο κατοικίδιο άμεσα;

Αυτό που προτείνεται είναι να περιμένετε λίγο. Τα παιδιά θυμώνουν με τους γονείς τους όταν τους φέρνουν αμέσως μετά το θάνατο ένα άλλο κατοικίδιο. Εκφράζουν την απλή αλήθεια: «Μα δεν είναι ο δικός ΜΟΥ, σκύλος». Αφήστε λίγο χρόνο ώστε η διαδικασία του θρήνου να εκφραστεί. Όταν θα νοιώσετε άνετα, συζητείστε αυτήν την απόφαση σας με όλη την οικογένεια. Αποφύγετε να πάρετε ένα κατοικίδιο που θα μοιάζει με  το προηγούμενο. Το πιο πιθανό θα είναι ότι αντί να το εκτιμήσετε για τα δικά του μοναδικά χαρακτηριστικά θα το συγκρίνετε με αυτό που πέθανε και έτσι θα χάσετε μια θαυμάσια ευκαιρία να  φτιάξετε μια υπέροχη μοναδική σχέση.

Τι να κάνω τελικά;

ü  Μιλήστε για  ότι αισθάνεστε. Μοιραστείτε τον πόνο σας και τις αναμνήσεις σας, χωρίς φόβο. Το πένθος που βιώνεται φεύγει. Ο φόβος του πόνου, ποτέ.

ü  Φτιάξτε ένα τάφο για το κατοικίδιο σας.

ü  Γράψτε ένα ποίημα, ένα τραγούδι ή μια ιστορία.

ü  Φτιάξτε ένα άλμπουμ με φωτογραφίες του.

ü  Μπείτε σε forum για κατοικίδια και μοιραστείτε την ιστορία σας.

S.O.S : Κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες μπορεί να βιώνετε με μεγάλη ένταση το θρήνο. Αν υπάρχουν πολλαπλές απώλειες στη ζωή ενός ανθρώπου, αν η ενοχή που βιώνουν είναι μεγάλη ή αν δεν έχουν πενθήσει επαρκώς προηγούμενες απώλειες, τα πράγματα μπορεί να γίνουν πολύ περίπλοκα. Ζητήστε βοήθεια για ότι σας ανησυχεί ή νοιώθετε ότι δεν μπορείτε να διαχειριστείτε.

Νάνσυ Ψημενάτου